Cukrzyca typu 2 to podstępna choroba, przez wiele lat nie ujawniająca swojego istnienia nawet przez ponad 15 lat. W obrazie klinicznym choroby leżą dwa procesy: oporność tkanek na insulinę (insulinooporność) oraz regularne zmniejszające się wydzielanie insuliny przez trzustkę. Insulinooporność jest silnie połączona z nadwagą i otyłością. Tkanka tłuszczowa wytwarza substancje, które mają ogromny wpływ na działanie produkowanej przez trzustkę insuliny. Zatem przyrost masy ciała w tym tkanki tłuszczowej idzie w parze z narastającą insulinoopornością w konsekwencji doprowadzając do zaburzeń w przetwarzaniu glukozy i pojawienia się pełnoobjawowej cukrzycy?
W podstawie piramidy życia w zgodzie z cukrzycą leży edukacja, której zadaniem jest przekazanie informacji o istocie choroby jaką jest cukrzyca. Dotyczy to w pierwszej kolejności osób z tzw. grupy ryzyka, które charakteryzuje podwyższone ryzyko zachorowania na tę chorobę. Rozumienie procesów zachodzących w organizmie i wynikających z nich sposobów leczenia mentalnego, behawioralnego oraz farmakologicznego jest niezmiernie ważna. Otóż cukrzyca typu 2 nie bierze się znikąd. Rozwija się systematycznie przez wiele lat. Przyczyn jest wiele m in. predyspozycje genetyczne, zanieczyszczenie środowiska, siedzący i bierny tryb życia, nieprawidłowe odżywianie, nadużywanie używek w tym nikotyny i alkoholu, wszech ogarniający pośpiech i stres. Poprzez działania behawioralne możesz pomagać rozwinąć lub zahamować jej postęp.
Często zdarza się, że wielu pacjentów świadomie bagatelizuje pierwsze sygnały co w konsekwencji prowadzi do diagnozy i niestety nieodwracalnych powikłań. Jeśli czytasz ten artykuł to prawdopodobnie zdiagnozowano już u Ciebie cukrzycę typu 2. Jednak zrozumienie mechanizmu jej powstawania może pomóc Ci zrozumieć mechanizm powstawania choroby, zmotywować Cię i spowodować zmianę Twoich dotychczasowych nawyków oraz opóźnić dalszy jej rozwój. Wierzę, że nigdy nie jest za późno!
Jak przebiegał proces rozwoju Twojej cukrzycy typu 2?
Zatem spójrz na graf. Przedstawia on naturalny przebieg rozwoju cukrzycy typu 2 od momentu kiedy ciało nie dawało żadnych objawów. Dobrostan psychiczny i fizyczny towarzyszył Ci każdego dnia. Wówczas poziom glukozy we krwi utrzymywał się w granicach normy dzięki niezaburzonemu wydzielaniu insuliny przez komórki β (beta) trzustki oraz prawidłowej wrażliwości tkanek obwodowych (np. mięśni, serca, wątroby tkanki tłuszczowej) na jej działanie. Z dużym prawdopodobieństwem Twoja masa ciała była prawidłowa.
W drugim etapie rozwoju cukrzycy typu 2 już chorobowym a nazwanym „stanem przedcukrzycowym” zaczynają pojawiać się pewne nieprawidłowości. Z opublikowanych badań wynika, że pierwsza pojawia się insulinooporność wraz z narastającą nadwagą, a z czasem nawet otyłością. Pojawia się również często ryzyko sercowo – naczyniowe, w tym nadciśnienie. Zauważ, że na etapie stanu przedcukrzycowego zaobserwowano 2 etapy.
Dlaczego nie odczuwam dolegliwości oraz mam prawidłowe wartości glikemii we krwi mimo toczącego się procesu chorobowego?
Dobre pytanie. W stanie przedcukrzycowym w jego I etapie obserwuje się narastającą insulinooporność ALE wciąż prawidłowe wartości glikemii we krwi. Dotyczy to zarówno glikemii na czczo oraz po posiłku. Na tym bardzo wczesnym etapie trzustka stara się rekompensować straty powstałe w wyniku utraty wrażliwości tkanek na insulinę nadmiernym jej wydzielaniem. W konsekwencji we krwi utrzymuje się prawidłowa ilość glukozy oraz coraz więcej cząsteczek insuliny wydzielanej przez trzustkę. Szczególnie rano na czczo lub po posiłku. Na tym etapie możesz odczuwać głód, ponieważ nadmiar insuliny może podrażniać ośrodek łaknienia znajdujący się w mózgu. Jak odczuwasz głód to z pewnością sięgniesz po posiłek. I w tym momencie zaczynają się komplikacje. Spożyty posiłek z dużą zawartością węglowodanów generuje wyrzut kolejnych porcji insuliny, której krąży już we krwi bardzo dużo. I proces błędnego koła rozpoczyna się na nowo. Spójrz na grafikę. We krwi krąży niewielka ilość cząsteczek glukozy, natomiast ogromna ilość cząsteczek insuliny. Obserwuje się dalszy przyrost masy ciała szczególnie w okolicy brzucha i bioder. Jeśli na tym etapie pacjent nie zmieni swojego stylu życia na aktywny i zdrowy proces postępuje.
„Ja mam taką niegroźną/lekką cukrzycę. W zasadzie to ja nie mam cukrzycy.” – często mawiają pacjenci na tym etapie rozwoju cukrzycy typu 2. Bywa, że bagatelizują objawy, nie stosują się do zaleceń i nieświadomie przyczyniają się do dalszego rozwoju choroby.
Uważam, że na tym etapie powinna rozpocząć się rzetelna edukacja pacjenta i profilaktyka cukrzycy typu 2. Niestety obecnie nie istnieją stosowane programy zdrowotne i uświadamiające konieczność zmian w stylu życia. Wciąż słyszę, że pacjent zdobywał swoją wiedzę samodzielnie w internecie lub od innych pacjentów. A przecież obecnie pracuje wiele edukatorów zdrowotnych i diabetologicznych, któzy z pasją oddają się edukacji. Wciąż trudno ich znaleźć w ramach NFZ lub osoby z cukrzycą nie chcą ponosić kosztów i płacić za edukację diabetologiczną na rynku komercyjnym.
Szkoda, bo można byłoby uniknąć wielu powikłań i zachować zdrowie pacjentów na długie lata. Co jest opłacalne dla pacjenta i dla budżetu Państwa. Na tym etapie tak niewiele potrzeba: zdrowy styl życia, unikanie stresu i pośpiechu, pozbywanie się niszczących przekonań, pozytywna psychologia i wsparcie mentalne, regularna aktywność fizyczna i zdrowe racjonalne odżywianie.
Zatem proces trwa, aż do momentu kiedy trzustka wyczerpuje swoje siły na tyle, że nie jest już w stanie wyprodukować wystarczającej ilości insuliny. Wówczas ciało wchodzi w II etap stanu przedcukrzycowego i pojawiają się podwyższone wartości glikemii we krwi po posiłku, a potem na czczo lub odwrotnie. Na tym etapie pojawia się duże ryzyko wystąpienia chorób sercowo – naczyniowych głównie dużych naczyń.
Wraz z upływem czasu opisane zaburzenia prowadzą ostatecznie do pojawienia się jawnej i stale utrzymującej się hiperglikemii – podwyższonej glikemii we krwi, ponad normę Lekarz diagnozuje cukrzycę typu 2 na podstawie charakterystycznych objawów, które prawdopodobnie już doskonale znasz. We krwi diagnozuje się wysokie wartości glukozy na czczo i po posiłku. Spójrz na graf. Widać na nim, że po rozpoznaniu cukrzycy typu 2 we krwi krąży bardzo dużo glukozy ale już coraz mniej cząsteczek insuliny. Mówimy, że trzustka jest już niewydolna. Pojawia się duże ryzyko występowania chorób sercowo – naczyniowych zarówno dużych, jak również małych najdrobniejszych naczyń krwionośnych. Możesz spotkać się z pojęciem mikroangiopatii czyli uszkodzeń małych naczyń krwionośnych i makroangiopatii czyli dużych naczyń krwionośnych. Do zgłaszanych objawów cukrzycy typu 2 należą: senność i utrata sił witalnych, osłabienie i szybkie męczenie się, zaburzenie widzenia, trudno gojące się rany szczególnie w okolicy stóp, swędzenie skóry, stany zapalne w okolicach intymnych, częste i obfite oddawanie moczu, w tym celu wstawanie do toalety również w nocy, duże a nawet bardzo duże pragnienie, którego nie można zaspokoić. Co ciekawe czasami bywa, że nie lekarz diabetolog rozpoznaje cukrzycę, a lekarz okulista z powodu cukrzycowych zmian w naczyniach krwionośnych na dnie oka lub lekarz kardiolog, który równocześnie rozpoznaje zawał mięśnia sercowego i cukrzycę typu 2 lub lekarz ginekolog z powodu nawracających stanów zapalnych w miejscach intymnych lub lekarz dermatolog z powodu pojawiania się zmian skórnych spowodowanych wysokim stężeniem glukozy we krwi.
Jeśli prześledzisz rozwój cukrzycy typu 2 możesz wywnioskować, że na każdym z jej etapów wymagane jest inne leczenie farmakologiczne i zalecenia. Stąd lekarz decyduje o różnych lekach i wiesz już od dziś, że uzależnione jest to od etapu rozwoju Twojej cukrzycy. Wachlarz dostępnych leków jest obecnie bardzo szeroki od leków doustnych, po leki iniekcyjne tzw. inkretynowe, aż po preparaty insuliny. Jaki rodzaj leczenia wybierze dla Ciebie lekarz decyduje stan Twojego zdrowia, Twoje nastawienie do leczenia i możliwości finansowe. Wsłuchaj się uważnie w słowa lekarza, który może zaproponować Ci różne możliwości leczenia. Zachęcam jeśli możesz korzystaj z nowoczesnych rozwiązań, które są może z jednej strony nieco droższe ale z drugiej są skuteczniejsze, bezpieczniejsze i dają dużo często mniej ograniczeń i skutków ubocznych. Ostatecznie zdrowie jest najważniejsze.
Jeżeli potrzebujesz edukacji lub chcesz uzupełnić wiedzę o cukrzycy, chcesz realizować cele terapeutyczne i zdrowotne pod okiem wykwalifikowanych doradców skontaktuj się z Akademią Doskonalenia w Diabetologii, którą mam przyjemność koordynować. Czasami wystarczy jedna rozmowa, aby uporządkować sprawy związane z cukrzycą i z sukcesem zarządzać chorobą.
Piśmiennictwo: 1. Simonson GD et al. Coron Artery Dis. 2005;16:465-472. 2. Ramlo-Halsted BA et al. Prim Care. 1999;26:771-789 3. A. Duda – Sobczak, A. Gawrecki, A. Juruć, A. Karbowska CUkrzyca typu 2 Przewodnik dla chorych, wyd. PZWL, wydanie 1, 2016